برای دقایقی با اهل بیت علیهم السلام

در شهر مقدس قم، در جوار حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) و در نزدیکی مدرسه عالی آیت الله گلپایگانی(ره) آرامگاهی است که علاوه بر این که یک مکان معنوی و زیارتی است، محل درس و بحث بسیاری از طلاب است؛ آرامگاه علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی (متوفی ۳۲۹ قمری) معروف به «ابن بابویه و صدوق اول».

او پدر محمد بن علی بن بابویه معروف به شیخ صدوق است. وی فقیه و پیشوای مردم قم و از فقهای بزرگ شیعه در عصر غیبت صغری بوده‌است که در قم حرم اهل بیت عصمت و طهارت(ع) چشم به جهان گشود و به حیات پر بار علمی و معنوی خویش ادامه داد و در همین شهر مقدس هم چشم از جهان فرو بست.

گر چه تاریخ ولادتش معلوم نیست ولی با توجه به نامه ای که از امام حسن عسکری (ع)دریافت کرد و در آن نوشته از او تجلیل شده است، حاکی از منزلت علمی و فقهی این محدث بزرگ شیعی در عصر امامت امام یازدهم (ع)دارد. بنابراین در سال شهادت امام عسکری (ع)یعنی سال ۲۶۰ق، حداقل بیست بهار از عمر خود را سپری کرده است و سالروز تولد وی ممکن است از سال ۲۳۵ق، به بعد باشد.

در بـیـان عـظـمت و افتخارات او همین بس که امام عسکری علیه­السلام او را با تعابیر:« يا شيخى و معتمدى و فقيهى: ای فقیه بزرگوار و مورد اعتمادم»، مورد خطاب قرار داده­اند.

وی از کسانی است که مفتخر به دریافت توقیعاتی به خطّ مبارک حضرت حجت بن الحسن ارواحنا له الفداء شده است.

 مقام علمی و منزلت قدس و تقوای او در حدی است که فقهای ما در مواردی که حدیثی از اهل بیت عصمت و طهارت (ع) نرسیده باشد، ولی از او فتوایی در آن زمینه وجود داشته بـاشـد، فتاوای او را به علت نزدیک بودن به عهد امامت و عصر معصوم (ع)، به منزله حدیث تلقی مـی کـردنـد و فتوای او را نشانی از وجود حدیث در آن زمینه قلم‌داد می‌نمودند چنان‌ که شهید اول در کتاب ذکری با این تعبیر بیان فرموده‌ است:«اصـحـاب مـا، دستورالعمل خود را از رساله علی بن بابویه می‌گرفتند، هنگامی که دسترسی به نص روایت نداشتند، چون اعتماد و اطمینان کاملی به او داشتند.»

نامه امام حسن عسکری (علیه السلام) به ایشان

نامه‏ای که یازدهمین پیشوای شیعیان (علیه السلام)برای وی نگاشت جایگاه رفیع ابن بابویه قمی را در بین دیگر دانشمندان و فقهای قم و نیز موقعیت خاص و احترامی که در نزد ائمه معصومین(علیه السلام) داشت آشکار می‏سازد.

امام عسکری(علیه السلام)پس از حمد و ثنای ربوبی و صلوات و سلام بر پیامبر (صلی الله علیه وآله)و عترت طاهرینش خطاب به او می‏نویسد:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ « الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ و العاقبة للمتّقين و الجنّة للموحّدين و النّار للملحدين و لا عدوان الّا على الظّالمين و لا اله الّا اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِينَ و الصّلوة على خير خلقه محمّد و عترته الطّاهرين.

امّا بعد اوصيك يا شيخى و معتمدى و فقيهى ابا الحسن علىّ بن الحسين بن بابويه القمىّ- وفّقك اللَّه لمرضاته و جعل من صلبك اولادا صالحين برحمته- بتقوى اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِيتاءِ الزَّكاةِ فانّه لا تقبل الصّلاة من مانع الزّكاة و اوصيك بمغفرة الذّنب و كظم الغيظ و صلة الرّحم و مواساة الاخوان و السّعى في حوائجهم في العسر و اليسر و الحلم و التّفقّه في الدّين و التّثبّت في الامر و التّعاهد للقرآن و حسن الخلق و الامر بالمعروف و النّهى عن المنكر، فانّ اللَّه عزّ و جلّ قال: لا خَيْرَ فِي كَثِيرٍ مِنْ نَجْواهُمْ إِلَّا مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاحٍ بَيْنَ النَّاسِ و اجتناب الفواحش كلّها و عليك بصلاة اللّيل فانّ النّبىّ صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم اوصى عليّا عليه السّلام فقال: يا علىّ عليك بصلاة اللّيل عليك بصلاة اللّيل عليك بصلاة اللّيل و من استخفّ بصلاة اللّيل فليس منّا، فاعمل بوصيّتى و أمر شيعتى حتّى يعملوا عليه و عليك بالصّبر و انتظار الفرج فانّ النّبىّ صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم قال: افضل اعمال امّتى انتظار الفرج، و لا تزال شيعتنا في حزن حتّى يظهر ولدى الّذى بشّر به النّبىّ صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم بملاء الارض قسط و عدلا كما ملئت ظلما و جورا. فاصبر يا شيخى يا ابا الحسن علىّ و أمر جميع شيعتى‏بالصّبر فانّ الْأَرْضَ لِلَّهِ يُورِثُها مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ و السّلام عليك و على جميع شيعتنا و رحمة اللَّه و بركاته و صلّى اللَّه على محمّد و آله»

ترجمه:

« ...اما بعد، ای فقیه بزرگوار و مورد اعتمادم ابوالحسن علی بن حسین قمی! خداوند تو را بر انجام افعال پسندیده حق توفیق دهد و از نسلت به رحمت و کرمش فرزندان شایسته‏ای به وجود آورد، تو را وصیت می‏کنم به تقوای الهی،

به پا داشتن نماز و پرداخت زکات زیرا نماز کسانی که زکات نمی‏دهند پذیرفته نمی‏شود،

و تو را وصیت می‏کنم به گذشت از گناه دیگران،

فرو بردن خشم،

صله رحم،

همدردی با برادران و کوشش در انجام نیازمندی­های آنان در هنگامه کارها،

هم پیمانی با قرآن،

خوش خلقی و

امر به معروف و نهی از منکر چرا که خداوند متعال می‏فرماید:

لا خیر فی کثیر من نجویهم الاّ من أمر بصدقة او معروف او اصلاح بین النّاس.

در بسیاری از گفتگوهای درگوشی آنان خیری نیست جز آن کس که به صدقه یا معروفی امر کند و یا میان مردم اصلاح نماید

و دوری از تمام پلیدیها و زشتیها

و بر تو باد به نماز شب خواندن! زیرا پیامبر اکرم (ص)به‏امام علی (ع)چنین سفارش کرد و فرمود:

ای علی! بر تو باد به نماز شب خواندن - و این جمله را سه بار تکرار نمود - و هرکس نماز شب را سبک بشمارد از ما نیست. پس توصیه مرا به کار بند و شیعیانم را بر انجام آن فرمان ده تا عمل کنند.

و بر تو باد به صبر و انتظار فرج زیرا پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله)فرمود: برترین اعمال امت من انتظار فرج است. امت من و شیعیان ما همواره اندوهگینخواهند بود تا فرزندم که پیامبر (ص)بشارت ظهور او را داده است قیام کند؛ او زمین راپس از آنکه پر از ظلم و ستم شده است سرشار از عدالت و برابری خواهدبود.

ای شخصیت بزرگ من! ( ابن بابویه قمی) پس صبر کنو شیعیانم را به صبر دستور ده، زیرا زمین از آن خداوند است به هرکس از بندگانش کهبخواهد واگذار می‏کند و فرجام نیک از متقین خواهد بود.

والسلام علیک و علی جمیع شیعتنا و رحمة اللّه و برکاته.

(قاموس الرجال، ج ۷، ص ۴۳۹; مناقب ابن شهرآشوب، ج ۴، ص ۴۲۵ و...)